Co oznacza unieważnienie umowy frankowej?

Uprawomocnienie się wyroku sądu, na podstawie którego została unieważniona umowa kredytu, wywołuje takie skutki, jakby umowa nigdy nie została zawarta. Oznacza to, że zarówno bank, jak i kredytobiorca, zobowiązani są do zwrócenia sobie nawzajem tego, co otrzymały od drugiej strony. Bank zobowiązany będzie do zwrócenia kredytobiorcy wszystkich wpłaconych przez niego kwot tytułem spłaty kredytu, natomiast kredytobiorca zobowiązany będzie do zwrócenia bankowi wypłaconej kwoty kredytu.

Taka sytuacja – unieważnienia umowy kredytu – zdaje się być korzystna dla kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyt we frankach. Dlatego banki, chcąc uniknąć masowych pozwów o unieważnienie umowy kredytu, informują konsumentów o rzekomej konieczności wypłacania bankom wynagrodzenia za korzystanie z kapitału w przypadku unieważnienia umowy.

Jako podstawę prawną tak formułowanych żądań wskazuje się przepis art. 405 i 406 kodeksu cywilnego, tj. bezpodstawne wzbogacenie się byłego kredytobiorcy kosztem banku.

Unieważniona umowa kredytu – przykład

W dniu 23 grudnia 2019 r. Rzecznik Finansowy z urzędu przedstawił tzw. istotny pogląd w sprawie z powództwa Państwa Justyny i Kamila Dziubaków przeciwko Raiffeisen Bank International AG. Rzecznik Finansowy wskazał, że „po unieważnieniu przez sąd umowy kredytu z uwagi na brak możliwości jej wykonywania po usunięciu z jej treści niedozwolonych postanowień umownych lub stwierdzeniu przez sąd nieważności umowy (…), żądanie przez bank „wynagrodzenia za korzystanie z kapitału” (…) jest nie tylko sprzeczne z celami Dyrektywy 93/13 i udzielonej konsumentowi na jej podstawie ochronie, ale również nie znajduje oparcia w przepisach prawa krajowego, w szczególności w art. 410 w zw. z art. 405 i 406 kodeksu cywilnego”.

Nie tylko Rzecznik Finansowy wskazuje na bezzasadność roszczeń banków w oparciu o powyższe podstawy. Również sądy dostrzegają, że domaganie się przez bank wynagrodzenia za korzystanie z kapitału w przypadku unieważnienia umowy kredytu jest sprzeczne z stosowaniem dyrektywy 93/13. Działanie takie jest w ocenie sądów próbą uzyskania korzyści kosztem konsumentów, do czego banki nie są uprawnione.

Niewłaściwa praktyka banku

Należy też zwrócić uwagę, że próba dochodzenia przez bank wynagrodzenia za korzystanie z kapitału po unieważnieniu umowy może zostać uznana za sprzeczną z naczelnymi zasadami współżycia społecznego. Bank, jako podmiot profesjonalny, doprowadził do sytuacji, w której konsument zawarł umowę rażąco naruszającą jego interes i to bank wprowadził do umowy kredytu zapisy zawierające klauzule niedozwolone. Dochodzenie przez bank wynagrodzenia za korzystanie z kapitału może być postrzegane jako próba „nagradzania” sytuacji, w której bank podejmował działania niezgodne z prawem.